Η ιδιαίτερη σχέση του προπονητή με τον αθλητή

Είναι η πιο ιδιάζουσα σχέση σε τούτη τη ζωή.
Πολυτάραχη, περίπλοκη, ανιδιοτελής, αναγκαστική, δύσκολη.
Πώς βλέπει ο προπονητής τον αθλητή και πώς ο αθλητής τον προπονητή;

Έχουν γραφτεί άπειρα τραγούδια, έχουν γυριστεί άπειρες ταινίες, έχουν γραφτεί αμέτρητα βιβλία. Η πλειοψηφία αυτών είναι ο έρωτας. Μία πλοκή που έχει σαν επίκεντρο την ερωτική σχέση. Θαρρείς πως είναι η φυγόκεντρος δύναμη, γύρω από την οποία κινείται το σύμπαν. Αν, μάλιστα, συγκεκριμενοποιήσεις το θέμα στον όρο «σχέση», τότε η ερωτική διάσταση της σχέσης φτάνει σχεδόν στο απόλυτο. Αν, για παράδειγμα, γίνονταν ένα γκάλοπ και η ερώτηση ήταν «πες μου ένα είδος σχέσης», το 95% θα απαντούσε «ερωτική». Το υπόλοιπο 5% θα χωρίζονταν σε φιλική σχέση, σε σχέση γονέων-παιδιών, μαθητών-καθηγητών κ.ο.κ. Θα ανέφερε κανείς άραγε τη σχέση προπονητή-αθλητή; Νομίζω πως όχι. Κι' όμως, πρόκειται για την πιο αμφίρροπη και περίεργη σχέση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους.

Ο προπονητής βλέπει τους αθλητές ως παιδιά του.
«Περνάνε» από τα χέρια του προπονητή εκατοντάδες παιδιά. Άλλα είναι τελείως ξένα σ' αυτόν, άλλα είναι συγγενείς του, άλλα είναι ταλαντούχα, άλλα αντιμετωπίζουν κινητικά ή άλλου είδους προβλήματα. Κάποια είναι εξ όψεως συμπαθητικές φυσιογνωμίες, κάποια άλλα είναι δύστροπα και απαιτούν λεπτούς χειρισμούς. Ο προπονητής καλείται να περιθάλψει τους πάντες με αγάπη. Μόνο έτσι η δικαιοσύνη είναι εφικτή και δεν επαφίεται στα διακριτά όρια της ουτοπίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο προπονητής πιέζεται μέσω της ιδιοτέλειας για να αγαπήσει τα παιδιά. Απλώς συμβαίνει μόνο του. Όπως συμβαίνει και με τον γονιό που αγαπάει τα παιδιά του. Το φέρνει η ίδια η ζωή. Ο προπονητής, λοιπόν, παίρνει ένα ακατέργαστο προϊόν και το κατεργάζεται. Το αν το προϊόν αυτό θα κατεργαστεί σε διαμάντι, σε ρουμπίνι ή σε άνθρακα, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, τους οποίους δεν είναι η ώρα να αναλύσουμε.

Έτσι, ο προπονητής βλέπει μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο τους αθλητές του να αλλάζουν μορφή, να διαμορφώνονται πνευματικά και σωματικά μέσα από τα δικά του διδάγματα και προγράμματα. Είναι ο κύριος υπεύθυνος της θετικής τους ανάπτυξης. Ένας δημιουργός, ένας πλαστουργός. Το συναίσθημα, φυσικά, του να βλέπεις ένα παιδί να αναπτύσσει αρετές εξαιτίας των όσων του έχεις δώσει είναι εύκολο να το αντιληφθεί ο καθένας και δεν έχει νόημα να το αναλύσω περαιτέρω. Όπως, επίσης, και το συναίσθημα όταν ένα παιδί τραυματίζεται. Πονάς κι' εσύ μαζί του. Βλέποντάς τα όλα αυτά, καταλαβαίνουμε όλοι μας ότι ο προπονητής αγαπάει τους αθλητές ως παιδιά του.




Ο αθλητής βλέπει τον προπονητή ως γονιό του.
Σε αντίθεση με τον προπονητή, από του οποίου τα χέρια «περνάνε» εκατοντάδες αθλητές, ο αθλητής συνήθως έχει έναν προπονητή, τον οποίο τοποθετεί απείρως ψηλά στην ιεραρχία. Πολλές φορές και πάνω από τον γονιό. Ακόμα κι' αν δεν το κάνει συνειδητά, ενδόμυχα επηρεάζεται από τις νουθεσίες του προπονητή περισσότερο από τον καθένα. Είναι πολύ πιθανό, σε μία εσωτερική διαπάλη του αθλητή, να ακούσει τη συμβουλή του προπονητή και να μην ακούσει την αντίστοιχη του γονέα. Πώς γίνεται αυτό; Υπάρχει το εξής αναντίρρητο. Όταν ο αθλητής, ας πούμε ένας αθλητής, κάνει αθλητικά όνειρα (να πάρει ένα χρυσό μετάλλιο, να συμμετάσχει σε Ολυμπιακούς Αγώνες, να έχει ένα υψηλό επίπεδο σωματικής διάπλασης και τεχνικής), τότε φέρνει ως απόλυτο σχεδόν πρότυπο τον προπονητή του. Είναι το αμεσότερο παράδειγμα για να σκεφτεί. Μία επουράνια θεότητα που την έχει μπροστά του, ζωντανή. Μικρή παρένθεση, αναφέρομαι σε φυσιολογικές συνθήκες και όχι σε περιπτώσεις όπου οι προπονητές είναι μόνο κατ' ευφημισμόν προπονητές. Το αναφέρω αυτό γιατί πολλά έχουν δει τα ματάκια μας... Προπονητές που δεν ξέρουν τους κανόνες δεοντολογίας, δεν έχουν καν τη στοιχειώδη γνώση συμπεριφοράς κ.α. Τους βγάζω απ' έξω αυτούς. Επανέρχομαι. Αυτή τη θεότητα, λοιπόν, ο αθλητής την ακούει ως θέσφατο. Ακόμα κι' αν διάφορες προτροπές του προπονητή είναι ολοφάνερα λαθεμένες, ο αθλητής θα επηρεαστεί. Διότι υποσυνείδητα ωραιοποιεί κάθε ατέλεια του προπονητή και μεγαλοποιεί-θεοποιεί κάθε προτέρημα του προπονητή. Έχοντάς τον τόσο ψηλά στα μάτια του, ανέχεται εύκολα τις φωνές, τις ενδεχόμενες δυστροπίες ή ιδιοτροπίες του προπονητή και ενδεχομένως την πίεση που του ασκεί για να συνεχίσει την εξαντλητική προσπάθεια. Έτσι, συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι ο προπονητής είναι η σπουδαιότερη προσωπικότητα που περνάει από τη ζωή ενός αθλητή.

Είναι εύκολο να δούμε τις διακυμάνσεις που περνάει αυτή η σχέση, μόνο και μόνο αν ανατρέξουμε στην αγωνιστική «ζωή» ενός αθλητή. Η διαπέραση από την επιτυχία στην αποτυχία και τούμπαλιν είναι συνεχής. Η ψυχολογική δοκιμασία ενός αθλητή μόνο στην αγωνιστική περίοδο είναι αντικείμενο όλων των αθλητικών ψυχολόγων. Η αντιμετώπιση από πλευράς προπονητή απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και οπωσδήποτε, γνώση του αντικειμένου. Όλα αυτά συνεπάγονται πολλά πράγματα. Πρώτα απ' όλα, συνεπάγεται μία εναλλαγή συναισθημάτων και συμπεριφορών του αθλητή. Νεύρα, απογοήτευση, προσδοκία, άγχος κ.α. Αν ο προπονητής δεν έχει γνώση του αντικειμένου, τότε θα εκλάβει τα νεύρα, ας πούμε, σε προσωπικό επίπεδο ή σε προβληματική διάσταση του αθλητή. Σαφώς και δεν είναι προβληματικός ένας χαρακτήρας όταν εμφανίζει τέτοιες συμπεριφορές ενόψει δύσκολων αναμετρήσεων ή άλλου είδους πιέσεων. Ο προπονητής, λοιπόν, καλείται να το διαχειριστεί άψογα.

Η επιβεβαίωση της άριστης προσέγγισης εκ του προπονητή έρχεται μέσα από δύο πράγματα. Την επιτυχία στους αγώνες και τη σφυρηλάτηση των σχέσεών του με τους αθλητές. Η επιτυχία στους αγώνες δεν αφορά μόνο το μετάλλιο και δη το χρυσό. Επιτυχία είναι η εκπλήρωση κάθε επιμέρους στόχου και κάθε προσπέραση των προσωπικών δυνατοτήτων και προσδοκιών. Με το πέρας των αγώνων, έρχεται ένα δεύτερο μέρος ψυχολογικών διακυμάνσεων. Μια ενδεχόμενη επιτυχία θα φέρει ευχάριστα συναισθήματα, ενώ μία αποτυχία μπορεί να ανατρέψει τα πάντα. Ο αθλητής, ειδικά αν μιλάμε για μικρές ηλικίες, ενδεχομένως να αυτοκαταστραφεί μετά από μία αποτυχία. Πολλά είναι τα παραδείγματα που αθλητές, ακόμα και μεγάλου βεληνεκούς, σταματάνε τον πρωταθλητισμό μετά από κάποια μεγάλη αποτυχία.  Ο προπονητής , τότε όχι μόνο θα καταφέρει να συνεχίσει ο αθλητής τη δουλειά του, αλλά θα επιφέρει και μία απόλυτη σύσφιξη της σχέσης του με τον αθλητή. Θα «κερδίσει» τον αθλητή και μαζί του θα κερδίσει και αυτός και το άθλημα γενικότερα.

Αυτά είναι μόνο τα εναλλασσόμενα συναισθήματα που συναντάμε σε αγωνιστική περίοδο. Από 'κει και πέρα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις αντικειμενικών δυσκολιών που καλείται να αντιμετωπίσει ένας προπονητής. Η οικογενειακή κατάσταση κάποιου παιδιού μπορεί κάλλιστα να αποπροσανατολίσει τον αθλητή από το στόχο του. Είναι ίσως η πιο περίπλοκη κατάσταση για έναν προπονητή. Η θέση του είναι κάτι παραπάνω από λεπτή και οι χειρισμοί πρέπει να είναι με χειρουργική ακρίβεια. Κατ' αρχήν, η πολυπλοκότητα μιας οικογενειακής κατάστασης είναι απύθμενη. Μπορεί να υπάρχουν διαζευγμένοι γονείς, μπορεί να υπάρχουν αποθανόντες γονείς, μπορεί η οικονομική κατάσταση να είναι εφαλτήριο για άλλου είδους προβλήματα, μπορεί η βία να είναι μπολιασμένη στο DNA της οικογένειας, μπορεί να υπάρχει αδιαφορία προς το παιδί, μπορεί να υπάρχει υπέρμετρος ζήλος και άμεση απαίτηση για επιτυχία (συχνό φαινόμενο στον αθλητισμό). Καταλαβαίνετε ότι οι περιπτώσεις είναι πολλές χρήζουν και διαφορετικής αντιμετώπισης. Εκεί ο προπονητής οφείλει να λειτουργεί με μοναδικό γνώμονα το κέρδος του αθλητή, διατηρώντας το ρόλο του με σύνεση. Είναι λάθος για έναν προπονητή να υποκαταστήσει τον γονιό. Ο όποιος συμβουλευτικός του ρόλος δεν πρέπει να ξεπερνάει τα όρια του προπονητή. Μπορεί π.χ. να επιχειρηματολογήσει με ευπρέπεια πάνω σε ένα λανθασμένο –κατ' αυτόν- σκεπτικό ενός γονιού και να δώσει τη λύση στον αθλητή. Αν κινηθεί με ερασιτεχνικούς χειρισμούς, το μόνο που θα καταφέρει είναι να θέσει τον αθλητή μπροστά στο δίλημμα «ή εγώ ή ο πατέρας σου». Τότε, θα «έχει χάσει το παιχνίδι». Απ' όλες τις πλευρές. Διότι, ο σκοπός του προπονητή δεν είναι να αποξενώσει το παιδί από τον γονιό του –όποιος κι' αν είναι αυτός-. Αυτό είναι στη διακριτική ευχέρεια του παιδιού. Ο σκοπός του προπονητή είναι να δώσει τα σωστά ερεθίσματα στο παιδί, με τον σωστό τρόπο, ώστε να αποφασίσει εκείνο τη συνέχεια. Η επιτυχής παρέμβαση φαίνεται μόνο στο πάρσιμο της σωστής απόφασης του αθλητή.

Συν τοις άλλοις, παρουσιάζονται, προϊόντος του χρόνου, διαφόρων ειδών θέματα που ο προπονητής καλείται να αντιμετωπίσει με επιτυχία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι η ζωή ενός αθλητή δεν ξεκινάει και δεν τελειώνει ποτέ μόνο στην προπόνηση. Υπάρχουν κι' άλλα ενδιαφέροντα, στα οποία ο αθλητής χρειάζεται στήριξη, συμβουλές, ενδιαφέρον κ.α. Οι πανελλαδικές εξετάσεις, για παράδειγμα, είναι ένα μείζον θέμα για έναν μικρό αθλητή. Αν εκεί ο προπονητής φερθεί εγωιστικά και θέσει σαν προτεραιότητα ένα μετάλλιο, αδιαφορώντας για την έκβαση των εξετάσεων, τότε θα καταδικάσει τον νεαρό αλλά και τον ίδιο. Διότι αυτό θα τον κυνηγάει πάντα. Αντίθετα, αν ο προπονητής αντιληφθεί τη σημαντικότητα του θέματος, τότε θα βοηθήσει τον νεαρό να αντεπεξέλθει στο στόχο του. Αντίστοιχα υπάρχουν και άλλα θέματα, όπως η ερωτική φάση ενός αθλητή και ο συμβουλευτικός ρόλος που μπορεί να έχει ο προπονητής ώστε να μην επιτρέψει τον αποπροσανατολισμό του αθλητή.

Βλέπουμε ότι υπάρχει μία πανσπερμία φάσεων, που ο προπονητής οφείλει να ξέρει πώς να χειριστεί με μοναδικό γνώμονα το «καλό» του αθλητή. Αν ανταπεξέλθει στο ρόλο του, θα έχει καταφέρει να κερδίσει ένα «παιδί». Η σφυρηλάτηση της σχέσης οφείλεται σε όλες τις διακυμάνσεις –θετικές ή αρνητικές- που περνάει η ψυχολογική και σωματική διάθεση ενός αθλητή και κυρίως οφείλεται στη σωστή αντιμετώπιση που τυγχάνει από τον προπονητή. Έτσι, ακόμα και οι δυσκολίες σε φέρνουν πιο κοντά.

Τέλος, θα επαναλάβω ότι ο προπονητής μπορεί να αποτελέσει τη σπουδαιότερη προσωπικότητα στη ζωή ενός αθλητή. Αρκεί να έχει γνώση του αντικειμένου και να χειρίζεται ορθά τα όποια προβλήματα.
Ωραία όλα αυτά που έγραψα προς αμφότερους, αλλά η σχέση αυτή περνάει από τρομερά επίπονες διαδικασίες.
πηγη:palema.gr